Veelgestelde vragen
Onderstaand zijn per rubriek een aantal veel voorkomende vragen opgenomen met het antwoord.
Waardering algemeen
Ik wil de waarde van mijn onderneming weten. Nu heb ik gehoord dat voor mijn branche de vuistregel 4x het resultaat geldt. Geeft dit een betrouwbare indicatie van de waarde?
Vuistregels zijn over het algemeen gebaseerd op een voor de branche gemiddeld genomen geldende winstgevendheid en geïnvesteerd vermogen. Uw bedrijf is uniek en zeker geen gemiddelde van de branche. Uw bedrijf kan het veel beter of slechter doen dan het gemiddelde en bepaalde kenmerken hebben die niet in dat gemiddelde tot uiting komen, maar wel van belang zijn voor de waardebepaling. Het is daarom niet verstandig om (zonder meer) van vuistregels uit te gaan.
Dus alleen het resultaat is niet voldoende?
Neen, om meerdere redenen. Ten eerste is de hoogte van het resultaat afhankelijk van gehanteerde boekhoudconventies. Afschrijvingskosten en getroffen voorzieningen beïnvloeden het resultaat, maar niet de geldstroom (afgezien van het belastingeffect). Daarnaast wordt geen rekening gehouden met uitgaven die wel ten laste van de geldstroom komen, maar niet ten laste van het resultaat, zoals investeringen. Tot slot wordt er beperkt of geen rekening gehouden met de vermogenspositie. Wat heeft u liever, een onderneming met een winst van EUR 1 mio zonder schulden of met schulden?
Als ik mijn jaarrekeningen geef over de afgelopen drie boekjaren, is er dan op basis van die cijfers een waardering op te stellen?
Het waarderen van een onderneming geschiedt op basis van haar toekomstige verdiencapaciteit. Wellicht dat jaarrekeningen hiervoor een indicatie kunnen geven, maar maatgevend zijn deze niet. De verdiencapaciteit is onder meer afhankelijk van concurrentie(druk), technologische ontwikkelingen, stand van de conjunctuur en de mate waarin de onderneming ‘klaar’ is voor de toekomst, dat wil zeggen voldoende kan investeren in mensen, middelen en processen om verwachte omzet en resultaat(groei) mogelijk te maken.
Wat is er dan nodig om een waarde te kunnen bepalen?
Naast jaarrekeningen over de afgelopen drie tot vijf jaar, is een prognose van de resultaten en investeringen voor de komende vijf jaar van belang. Op basis van deze prognose kunnen balansen en verwachte geldstromen worden opgesteld. De verwachte geldstromen worden vervolgens contant gemaakt tegen een relevante kostenvoet om de waarde per heden te krijgen van de onderneming. Na aftrek van rentedragende schulden en bijtelling van overtollige activa resteert de economische waarde van het eigen vermogen. Na aftrek van de boekwaarde van het eigen vermogen wordt de goodwill verkregen.
Maar de goodwill is toch een factor x de winst?
Als bovenstaande berekeningswijze is gevolgd, kan uiteraard de goodwill worden vertaald in een factor x de winst, zoals ook bijvoorbeeld de waarde kan worden vertaald in een factor x de omzet. Van belang is in te zien dat dergelijke factoren de uitkomst zijn van een op toekomstige geldstromen gebaseerde waardering, en dus niet de input van een waardering.
Maar wat krijg ik dan nog voor de naam van mijn bedrijf en de inventaris?
Om een goede naam op te bouwen en inventaris in eigendom te hebben zijn (investerings)uitgaven gedaan, waarmee in de berekening van de geldstromen rekening is gehouden. Hiermee zijn de naam en inventaris dus in de waarde begrepen.
Wij stellen geen prognoses op want in het verleden is gebleken dat deze toch nooit uitkomen.
Indien is geanalyseerd waarom de werkelijkheid van de prognose afwijkt, dan kan dit tot waardevol inzicht leiden waarmee de onderneming beter kan worden aangestuurd. Het is nooit te laat om te beginnen met prognosticeren. Hiermee opgedane ervaring kan ook worden gebruikt voor het opstellen van bijvoorbeeld financieringsaanvragen.
Wij kunnen slechts één maand vooruit kijken, welke zin heeft het dan prognoses op te stellen?
Als het verleden heeft uitgewezen dat dit inherent is aan de ‘business’ is dit ook een gegeven waarop prognoses zijn te baseren.
Wij zijn afhankelijk van eenmalige projecten met wisselende resultaten, bovendien weten we niet wanneer die projecten 'vallen'.
Analyse van capaciteit, gemiddelde bezetting en succespercentages in het verleden kunnen inzicht geven in toekomstige mogelijkheden om prognoses op te baseren. Bovendien zijn deze analyses en prognoses niet alleen nuttig voor een waardebepaling, maar ook van belang voor de aansturing van de onderneming.
Aandeelhoudersgeschillen
Mijn medeaandeelhouder(s) en ik hebben een geschil en ik wil mijn aandelen verkopen. Wat zijn mijn mogelijkheden?
Dat hangt af van de aard van het geschil. Als het alleen een waarderingsgeschil betreft dan is veelal in de statuten van de vennootschap bepaald op welke wijze de procedure verloopt in geval aandelen worden aangeboden. Tenzij de statuten anders bepalen ontvangt de aandeelhouder, indien hij dit verlangt, van de mede-aandeelhouders een prijs, gelijk aan de waarde van zijn aandeel of aandelen, vastgesteld door een of meer onafhankelijke deskundigen. In de statuten of aandeelhoudersovereenkomst kunnen afwijkende regelingen zijn opgenomen om de prijs te bepalen.
Welke andere mogelijkheden zijn er nog buiten de statutair bepaalde mogelijkheid?
Indien een aandeelhouder zodanig in zijn rechten of belangen is geschaad door gedragingen van één of meer mede-aandeelhouders dat van hem in redelijkheid niet meer kan worden verlangd dat hij aandeelhouder blijft (uittreding), kan hij een beroep op de wettelijke geschillenregeling doen. Een andere mogelijkheid binnen de wettelijke geschillenregeling is de uitstoting van een aandeelhouder. Dat is het geval indien hij door zijn gedragingen het belang van de vennootschap zodanig schaadt of heeft geschaad, dat het voortduren van zijn aandeelhouderschap in redelijkheid niet kan worden geduld. In beide gevallen benoemt de rechter één of meer deskundigen die over de prijs schriftelijk bericht moeten uitbrengen en bepaalt hij de prijs van de aandelen nadat de deskundigen hun bericht hebben uitgebracht.
Verder is er nog de uitkoopregeling. Van deze regeling kan gebruik worden gemaakt door een aandeelhouder met een aandelenbelang van minstens 95% en deze de overige aandeelhouders wil uitkopen. De vordering tot uitkoop wordt bij de Ondernemingskamer van het Gerechtshof Amsterdam ingesteld. [checken: De Ondernemingskamer zal de prijs baseren op de waarde die door een (of meer) deskundige(n) wordt vastgesteld per een zo recent mogelijke datum.]
Is er een verschil tussen het bepalen van een prijs of het bepalen van de waarde?
Hier bestaat zeker een verschil tussen. Een prijs komt tot stand in onderhandelingen, waarbij voorbereiding, onderhandelingspositie en de waarde die de aandelen voor beide partijen hebben, van belang zijn. Om een prijs van iets te kunnen bepalen moet men de waarde weten. De economische waarde wordt berekend door het contant maken van toekomstige geldstromen tegen een relevante vermogenskostenvoet. Deze waarde geldt dan als de prijs die verkoper minimaal wenst te ontvangen en koper maximaal bereid is te betalen.
Nu heb ik gehoord dat er ook met multiples wordt gewerkt om de waarde van een onderneming vast te stellen?
Dat ligt even anders. Wat gebeurt is dat een waarderingsuitkomst dikwijls met transactiemultiples (in aandelentransacties gerealiseerde prijzen gerelateerd aan bijv. de omzet of resultaat) wordt vergeleken indien men de prijs van een onderneming moet bepalen. Met behulp van deze multiples kan dan worden nagegaan of de berekende waarde in lijn ligt met prijzen die in transacties zijn gerealiseerd. Hierbij moet worden opgemerkt dat transactiedata veelal (te) beperkt qua omvang en geboden informatie zijn om te kunnen beoordelen of deze data voldoende representatief zijn of voldoende overeenkomstig voor de kwestie waarin uitspraak moet worden gedaan over de prijs. Dit is ook de reden dat men terughoudendheid moet zijn bij het baseren van een prijs alleen op multiples.
Mijn medeaandeelhouder heeft een waarderingsrapport laten opstellen dat ik niet goed kan beoordelen. Kunt u mij daarbij helpen?
Zeker, WaardeInzicht kan voor u het rapport beoordelen en daar een opinie over geven. Indien noodzakelijk voert Waardeinzicht de waardering opnieuw uit.
Op welke wijze kan u van dienst zijn bij een waarderingsonderzoek?
Dat kan WaardeInzicht als door beide partijen aangewezen onafhankelijk waardeerder of als partijdeskundige namens u zelf.
Indien het als onafhankelijk waardeerder is, zal worden geprobeerd om uit te zoeken waar de voornaamste overeenkomsten en verschillen tussen partijen liggen. Wellicht dat op basis van een uitspraak over de geschillen die partijen verdeeld houden al een overeenkomst over de waarde kan worden bereikt. Indien dit niet mogelijk is zal WaardeInzicht zelfstandig een waardeonderzoek doen en op basis daarvan een uitspraak over de waarde.
Als partijdeskundige zal WaardeInzicht u bijstaan en uw belangen behartigen. Dit omvat de met u en uw adviseurs te overleggen strategie, eventueel overleg met de (waarderings)adviseurs van de wederpartij alsmede de uitvoering van de werkzaamheden op het waarderingsvlak.
Economische schadeclaims
Door een contractopzegging lijdt mijn onderneming schade. Kan ik deze verhalen op de wederpartij?
Voor het verhalen van schade op de wederpartij moet eerst vast komen te staan dat de contractopzegging onrechtmatig is (i). Vervolgens moet deze onrechtmatige daad aan de dader toerekenbaar zijn (ii). Is dit het geval, dan zal moeten worden vastgesteld of er sprake is van schade (iii) en of deze schade is veroorzaakt door de onrechtmatige daad: het causaal verband (iv). Vervolgens moet worden vastgesteld of de geschonden norm strekte tot bescherming tegen de schade die door u is geleden: het relativiteitsvereiste (v). Of voldaan is aan alle vereisten, waardoor aansprakelijkheid voor de onrechtmatige daad en schadevergoedingsplicht ontstaat, zal over het algemeen door een advocaat worden nagegaan, aangezien dit een juridische aangelegenheid is. WaardeInzicht kan een economische schadeberekening maken en desgewenst uit haar netwerk een advocaat voordragen.
Welke elementen komen voor schadevergoeding in aanmerking?
Naast geleden verlies of gederfde winst, redelijke kosten ter voorkoming of beperking van de schade, redelijke kosten ter vaststelling van de schade en redelijke kosten ter verkrijging van voldoening buiten rechte.
Op welke wijze wordt schade berekend?
De wet vermeldt niet meer dan dat de rechter de schade begroot op de wijze die het meest met de aard ervan in overeenstemming is. Als de schade niet nauwkeurig kan worden vastgesteld, dan wordt zij geschat: dit wordt wel een ‘abstracte’ schadeberekening genoemd. Om doelmatigheidsredenen worden zaakschades (bijv. aan auto) veelal abstract (o.b.v. algemene gegevens) vastgesteld. Bij (zuivere) vermogensschade (vermogensachteruitgang die niet veroorzaakt wordt door schade aan goederen of door letselschade) wordt de schade daarentegen ‘concreet’ berekend, d.w.z. rekening houdend met de specifieke omstandigheden van het geval.
Maar wat houdt dit dan concreet in?
Dat onder meer aan de hand van jaarrekeninggegevens en prognoses wordt bekeken welke resultaten en / of geldstromen uw onderneming had kunnen realiseren zonder de onrechtmatige daad, vergeleken met wat wordt gerealiseerd of het best mogelijke alternatief dat kan worden gerealiseerd als gevolg van de onrechtmatige daad. Veelal zal met resultaten worden gerekend indien sprake is van een relatief korte schadeperiode en investeringen niet door de schadeveroorzakende gebeurtenis zijn beïnvloed. Naarmate de schadeperiode langer wordt zullen niet alleen resultaten worden beïnvloed maar ook investeringen, en zal moeten worden gekeken naar het effect van de schade op de geldstromen. Het gaat per slot van rekening om het geïnvesteerd vermogen en het rendement dat hiermee werd beoogd te halen.
Hoe langer ik wacht met de schadeberekening, des te meer duidelijkheid zal er komen over de gegevens die ik in de berekening moet opnemen?
Dat is afhankelijk van de datum die wordt gehanteerd voor de schadeberekening, de zogenaamde peildatum. Er zijn wat dit betreft twee mogelijkheden te onderkennen. De peildatum wordt vastgesteld op de datum van de schadeveroorzakende gebeurtenis (ex ante). Met kennis van feiten en omstandigheden tijdens de schadeveroorzakende gebeurtenis wordt zo goed mogelijk de schade berekend. Of als peildatum wordt de verwachte datum van schadevergoeding genomen. De berekening van de schade wordt dan gemaakt op basis van de meest recente gegevens en prognoses (ex post).
Er is inbreuk gemaakt op mijn contract waardoor mijn onderneming schade lijdt. Gelden hiervoor dezelfde criteria om de schade te kunnen verhalen?
Wanneer een van beide contractpartijen haar gedeelte van de overeenkomst helemaal niet nakomt, zijn verplichtingen gedeeltelijk niet nakomt of wanneer de verplichtingen niet correct worden nagekomen, is sprake van wanprestatie. Afhankelijk van of nakoming nog mogelijk is, staan de volgende mogelijkheden open: (i) Nakoming met schadevergoeding (ook voor gevolgschade), (ii) vervangende schadevergoeding, (iii) opschorten van verplichtingen of (iv) ontbinden van de overeenkomst en schadevergoeding wegens geleden schade door wanprestatie.
Voor de wijze waarop de schade wordt berekend maakt het niet uit of sprake is van wanprestatie of onrechtmatige daad. Wel is het zo dat de geldelijke vergoeding afhankelijk kan zijn van de aard van het recht waarop inbreuk is gemaakt. Zo is bij inbreuk op intellectuele eigendomsrechten mogelijk om schadevergoeding, een forfaitaire vergoeding of winstafdracht te eisen of in sommige gevallen een combinatie ervan, een en ander afhankelijk van de aard van het intellectuele eigendomsrecht.
Echtscheidingen
Ik ben ondernemer en ga scheiden. Moet ik de helft van de waarde van mijn onderneming met mijn huwelijkspartner delen?
Dat hangt onder meer af van op welke wijze u getrouwd bent. Bent u in algehele gemeenschap van goederen getrouwd dan is de helft van de onderneming van uw huwelijkspartner. Bent u op huwelijkse voorwaarden getrouwd, dan is het afhankelijk van die voorwaarden of, en zoja hoe, de waarde van de onderneming moet worden verrekend.
Ik heb tijdens het huwelijk de onderneming gekocht, waarbij volgens de huwelijkse voorwaarden de onderneming op mijn naam staat. Ik hoef dus niets te verrekenen?
Dat is afhankelijk van of tijdens het huwelijk de verrekenbedingen zijn nageleefd. Indien dit niet het geval is en u de onderneming niet aantoonbaar heeft aangekocht met privémiddelen, kan uw huidige huwelijkspartner stellen dat de onderneming is aangekocht met overgespaard inkomen dat eigenlijk tussen u en uw huwelijkspartner verrekend had moeten worden. Het gevolg zou kunnen zijn dat de helft van de onderneming van uw huwelijkspartner is. Los daarvan kan het zijn dat u de resultaten van de onderneming moet verrekenen met uw huwelijkspartner indien dat zo is bepaald in de huwelijkse voorwaarden.
Ik heb de onderneming niet met privémiddelen gekocht maar ben voor de financiering een lening aangegaan. Maakt dit de zaak anders?
Voorzover de financiering aantoonbaar uit privémiddelen is afgelost, hoeft u de waarde van de onderneming niet te verrekenen met uw huwelijkspartner. Mogelijk moet u wel de resultaten van de onderneming verrekenen indien dit zo is bepaald in de huwelijkse voorwaarden. Is echter tijdens het huwelijk het verrekenbeding niet nageleefd, dan zou uw huwelijkspartner kunnen stellen dat de lening is afgelost uit overgespaard inkomen dat tussen u en uw huwelijkspartner verrekend had moeten worden. Het gevolg zou kunnen zijn dat de helft van de onderneming van uw huwelijkspartner is.
Als er dan verrekend moet worden, hoe wordt de waarde dan vastgesteld van de onderneming?
Dat is van veel factoren afhankelijk. U en uw huwelijkspartner kunnen afspreken dat een bepaalde waarderingsmethodiek moet worden gehanteerd. Dit kan betekenen dat er een andere methode wordt gekozen dan één die leidt tot een berekening van de economische waarde. Ook kan het noodzakelijk zijn een waarde te bepalen, waarbij nog juist de financieringslasten kunnen worden betaald over de lening die moet worden aangegaan om uw huwelijkspartner haar deel te kunnen betalen, indien er geen ander vermogen is waaruit u uw huwelijkspartner haar deel in de onderneming kan vergoeden.
Is het nog van belang of er sprake is van een pensioenvoorziening in eigen beheer?
Dit kan zeker van belang zijn. Deze zal op economische grondslag moeten worden gebaseerd. Dit kan betekenen dat de waarde ervan veel hoger is dan die blijkt uit de jaarrekening. Dit beïnvloedt de waarde van de onderneming in negatieve zin, maar daarmee het door u te verrekenen bedrag wel in positieve zin: dit bedrag wordt namelijk lager.
Is de gehanteerde waarderingsmethodiek voor het bepalen van de waarde van de onderneming nog van invloed op de wijze waarop de draagkracht voor de alimentatie wordt vastgesteld?
Ja, indien op grond van een economische waardeberekening wordt verrekend geldt dat de waarde van de onderneming al in aanmerking is genomen. Indien nog eens met de resultaten van de onderneming rekening wordt gehouden is er sprake van een dubbeltelling. Indien op basis van een andere methode de waarde van de onderneming is berekend en verrekend, dan kan het zo zijn dat nog geen rekening is gehouden met toekomstige resultaten. Deze zullen alsdan in aanmerking moeten worden genomen bij de berekening van de draagkracht voor de alimentatieplicht.
Erfenissen en nalatenschappen
Ik heb een belang in een onderneming van mijn familie geërfd, hoe kan ik nagaan wat de waarde hiervan is?
Het antwoord op de vraag is afhankelijk van het doel waarvoor u de waarde nodig heeft. Wilt u de waarde weten omdat aangifte moet worden gedaan voor de erfbelasting dan gaat het om de waarde in het economisch verkeer per datum van overlijden van de erflater. Dit is de hoogste waarde van going concern waarde en liquidatiewaarde. De going concern waarde is de waarde van het ondernemingsvermogen als samenhangend geheel, inclusief de goodwill die voor overdracht in aanmerking komt. De liquidatiewaarde is de totale waarde van alle afzonderlijk gewaardeerde bedrijfsmiddelen.
Welke mogelijkheden zijn er dan nog meer?
Het kan zijn dat u voor de berekening van de legitimaire massa (en hiervan afgeleid de legitieme portie) de waarde van de onderneming moet weten of dat u bijvoorbeeld de waarde nodig heeft ten behoeve van de verdeling van de nalatenschap.
Komt dit niet allemaal op hetzelfde neer?
Neen, dat hoeft geenszins het geval te zijn. De peildata per wanneer de waarde moet worden vastgesteld kan verschillen. Zo is de waardepeildatum in het erfrecht de datum van verdeling, tenzij anders overeengekomen of de redelijkheid en billijkheid een ander tijdstip noodzakelijk maken. Voor de erfbelasting is de peildatum de datum van overlijden. Ook de ‘standard of value’ is afhankelijk van het doel van de waardering, waarbij de aard van het waarderingsobject (eenmanszaak, personenvennootschap of aandelenvennootschap) en de (daarmee samenhangende) rechtssferen (goederenrechtelijk / verbintenisrechtelijk / huwelijksvermogensrechtelijk) invloed (kunnen) hebben op de waarde van de onderneming. In algemene zin kan worden gesteld dat voor de erfbelasting een (meer) geobjectiveerde waarde in aanmerking wordt genomen dan het geval is voor de waarde bij een verdeling van de nalatenschap. In laatste geval wordt de redelijkheid en billijkheid mede in aanmerking genomen.
Kunt u voorbeelden geven?
Zo wordt de verhouding tussen vennoten in personenvennootschappen beheerst door (voortzettingsregelingen in) de vennootschapsovereenkomst en de redelijkheid en billijkheid. Indien tot de nalatenschap een onverdeeld aandeel in een huwelijksgemeenschap behoort, bepaalt de afwikkeling van het huwelijk in de vermogensrechtelijke sfeer mede de omvang en samenstelling van de nalatenschap. Indien van de nalatenschap aandelen in een B.V. uitmaken, rijst de vraag of voor de verkrijgers bij de waardering ervan rekening moet worden gehouden met de evenredige waarde of met een korting op de evenredige waarde omdat bij afneming van het aantal aandelen de waarde meer dan evenredig daalt.
Is voor de bepaling van de waarde van de legitieme portie een eerder plaatsgevonden overdracht van ouders op kinderen nog van belang?
Jazeker, indien de overdracht van de onderneming destijds tegen een lagere waarde dan de waarde in het economisch verkeer heeft plaatsgevonden, is voor het verschil sprake van een schenking. Voor de bepaling van de legitimaire massa (waarvan de legitieme portie wordt afgeleid) moet deze schenking worden bijgeteld (voor de waarde ten tijde van de schenking).
